Hoogleraar Noëlle Aarts: ‘Fingerspitzengefühl vereist voor omgevingsdialoog’

Medewerkers van omgevingsdiensten zijn vaak betrokken bij een omgevingsdialoog, wijkoverleg, bewonersbijeenkomsten en voorlichtingsavonden. Bestuurders zetten het instrument van de omgevingsdialoog graag in. Het instrument omgevingsdialoog wordt vaak ingezet met als doel burgers te betrekken bij de besluitvorming of voor verbeteren van de leefbaarheid in wijk of dorp. Maar meestal om de geconstateerde onrust bij omwonenden te neutraliseren.

‘Maar dan ben je als bestuur bijna altijd te laat’, verklaart hoogleraar Noëlle Aarts van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij doet al jaren onderzoek naar omgevingsdialogen en streekgesprekken. Communicatieadviseurs van ODRN, ODRA en de provincie Gelderland hebben de hoogleraar gesproken over hun ervaringen. Ook de mogelijkheden om onderzoek te doen naar de effecten – bedoeld en onbedoeld – van omgevingsdialogen waren onderwerp van gesprek. Want onderzoek kan inzicht geven hoe participatie ingericht moet worden als de Omgevingswet in werking is.

Messen geslepen

Noëlle Aarts geeft aan dat een goede “timing” van het voeren van de dialoog van cruciaal belang is: ‘Op het moment dat verzet, weerstand en onrust zich manifesteren in een buurt of streek, zijn de spreekwoordelijke messen al geslepen. De verschillende groepen zijn warmgedraaid, hebben hun strategie gekozen en staan niet meer open voor motieven en argumenten van anderen.’

Daarbij is respect een sleutelwoord. Volgens de hoogleraar is een dialoog is niet bedoeld om te winnen, maar om elkaar te begrijpen, de relatie te verbeteren en samen oplossingen te vinden. ‘Maar zodra je met inhoudelijke argumenten en zogenoemde feiten de ander probeert te overtuigen, dan ben je onbedoeld bezig met beledigen; alsof de mening, de visie en de inzichten van de ander niet waardevol zouden zijn.’

Risico

Het risico van polarisatie, conflict en een mislukte omgevingsdialoog ligt volgens Aarts op de loer. ‘Voor het bepalen van de insteek is fingerspitzengefühl nodig.’ Maar ook planning, de voorwaarden en de taal die je gebruikt voor de uitnodiging en inleiding vragen aandacht. ‘Je moet een omgevingsdialoog zorgvuldig inrichten. Het is geen afvinkissue.’ De komende periode praten de ODRN, provincie en ODRA verder over dit onderwerp. We houden je op de hoogte.