Week-nieuwsbrief Bodem+ (week 37 2022)
1. Update Handreiking grondwaterkwaliteitsbeheer onder de Omgevingswet
De Handreiking grondwaterkwaliteitsbeheer onder de Omgevingswet verscheen in 2019. Deze is nu geactualiseerd. De handreiking is in opdracht van het ministerie van IenW opgesteld, maar tot stand gekomen met medewerking van verschillende (koepels van) overheden. Deze handreiking is een hulpmiddel voor alle overheden bij het begrijpen van de inhoud en de bedoeling van het nieuwe stelsel van de Omgevingswet in relatie tot het beheer van de grondwaterkwaliteit. De focus ligt op de omgang met historische (grondwater)verontreinigingen. Lees verder op de website van IPLO.
2. Aanvragen erkenningen vanaf 5 september via digitaal loket
Vanaf 5 september 2022 is het digitale loket van Rijkswaterstaat voor een aanvraag en wijziging erkenning Kwalibo in gebruik. Dit digitale loket vervangt de huidige formulieren. De afhandeling van de aanvragen blijft ongewijzigd. Vanaf 12 september 2022 kan ook via het nieuwe loket het zogenaamde zoekmenu erkenningen geraadpleegd worden. Via het zoekmenu kan nagezocht worden of een organisatie en/of persoon beschikt over ee erkenning. Lees verder op de website bodemplus.nl.
3. Zembla: het PFAS-schandaal
Zembla duikt in de eerste aflevering van het nieuwe seizoen in het PFAS-schandaal. In Zeeland is het water zo ernstig vervuild geraakt met giftige PFAS-stoffen dat er geen vis meer gegeten mag worden uit de Westerschelde. PFAS, ook wel ‘forever chemicals’ genoemd omdat ze in het milieu vrijwel niet afbreken, kunnen al bij een zeer kleine dosis schadelijk zijn voor het immuunsysteem en bij hogere blootstelling kankerverwekkend. Lees verder op de website van Zembla. Lees ook:
· Grote zorgen Nederland over nieuwe Belgische bron PFAS-lozingen in Westerschelde (Zembla)
· Kamervragen: gezondheidsrisico’s door PFAS in de omgeving van Chemours (Tweede Kamer)
· Kamervragen: De Zembla uitzending van 9 september 2022 over PFAS (Tweede Kamer)
· Hoogleraar: meer onderzoek naar PFAS is noodzakelijk (BNR Nieuwsradio)
· Amerikaans zeepmengsel kan PFAS-grond reinigen (MerweRTV)
4. Flyer: Wat betekenen bodem en ondergrond voor uw portefeuille?
De Werkgroep Bodem (WEB) heeft een informatiebrochure voor nieuwe wethouders en raadsleden ontwikkeld. Het WEB is een landelijk netwerk van beleidsmedewerkers gemeenten en omgevingsdiensten voor bodem, grondwater en ondergrond en tevens adviesorgaan voor de VNG. De brochure laat het belang van de bodem en ondergrond zien. En kan door medewerkers van gemeenten gebruikt worden om wethouders of raadsleden te informeren.
5. Monitor Nationale Omgevingsvisie 2022
In de tweejaarlijkse Monitor Nationale Omgevingsvisie volgt het PBL hoe het is gesteld met de leefomgeving in Nederland. De Monitor laat zien in hoeverre de doelen die het kabinet in de Nationale Omgevingsvisie (BZK 2020) voor de leefomgeving heeft geformuleerd, binnen bereik komen. De Monitor 2022 is de eerste vervolgmeting; de nulmeting dateert van 2020. Lees verder op de website van het PBL. Lees ook PBL: aanpak leefomgeving te onsamenhangend en niet goed (binnenlandsbestuur.nl)
6. Diverse nieuwsbrieven en bijeenkomsten
· Hoe data kan helpen bij de hersteloperatie in Groningen (8 september, BRO)
In dit BRO’tje laten we zien hoe het combineren van data helpt bij integrale oplossingen. De digital twin van dit gebied biedt een gemeenschappelijk en begrijpelijk inzicht voor alle betrokkenen. Het ondersteunt de coördinatie van de werkzaamheden, en toont de kansen voor energietransitie.
· Land Use and Water Quality Conference (12-15 september, Maastricht)
LUWQ2022 is een internationale en interdisciplinaire conferentie op het snijvlak van wetenschap, management en beleid om de effecten van landbouw- en landgebruiksveranderingen op de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te minimaliseren.
· Themabijeenkomst BodemBreed Forum: Innovatieve technieken om de dynamiek van grondwater en verontreiniging in beeld te brengen (15 september, Utrecht)
BodemBreed Forum organiseert een tweede sessie van de themagroep ‘Innovatieve technieken’. De bijeenkomst wordt georganiseerd bij de ‘Zalen van Zeven’ in Utrecht op donderdag 15 september 2022 in de middag. De vraag naar zoet water neemt toe. De kwaliteit van ons grondwater gaat achteruit, ten gevolge van menselijke activiteiten (industrie, landbouw, afvalwater…) en de toenemende verzilting die wordt versterkt door de klimaatverandering etc.
· Online slotbijeenkomst Bodembeheer van de Toekomst (19 september)
Op 19 september van 10 tot 12 uur vindt de slotbijeenkomst plaats over het programma Bodembeheer van de Toekomst. Zet dit alvast in je agenda. Het programma is er op gericht gemeenten te informeren en faciliteren bij het opnemen van regels over de kwaliteit van bodem, grondwater en ondergrond in hun omgevingsplannen.
· Jaarcongres SIKB – 29 september 2022 – ’s-Hertogenbosch
Bubbels, patronen, hokjes – daarbinnen werken we en bevinden ons graag. Voelen ons zeker, erkend en herkend. Bubbels met ogenschijnlijk niet-permeabele wanden. Je kan er nauwelijks uit. Toch, wie verder kijkt ziet dat de werkelijkheid niet alleen uit de eigen bubbel bestaat. Dat verbinding en samenwerking leidt tot meer draagkracht, meer waarde, meer kwaliteit. Dus hoe verbind jij jouw bubbel met die van anderen?
· Bezoek de BRO-workshops op SIKB-congres (Basisregistratie Ondergrond)
· Informatiebijeenkomsten over de Omgevingswet en de SIKB protocollen en richtlijnen (10 en 11 oktober)
SIKB verzorgt twee informatiebijeenkomsten over de Omgevingswet de gevolgen daarvan voor onze protocollen en richtlijnen. Op 10 oktober 2022 in Zwolle en 11 oktober in ’s-Hertogenbosch. Het programma is beide dagen hetzelfde.
7. Divers nieuws over de Omgevingswet
· Aansluiten op oefen- en productieomgeving; regel het nu! (ADS)
Als overheid moet u aansluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) om informatie te versturen en te ontvangen. U moet eerst aansluiten op de oefenomgeving (pre-productieomgeving). Vervolgens kunt u aansluiten op de productieomgeving. Houd er rekening mee dat aansluiten op het DSO niet mogelijk is rond de inwerkingtreding van de Omgevingswet.
· Update Handreiking grondwaterkwaliteitsbeheer onder de Omgevingswet (IPLO)
De Handreiking grondwaterkwaliteitsbeheer onder de Omgevingswet verscheen in 2019. Deze is nu geactualiseerd. De handreiking is in opdracht van het ministerie van IenW opgesteld, maar tot stand gekomen met medewerking van verschillende (koepels van) overheden. Deze handreiking is een hulpmiddel voor alle overheden bij het begrijpen van de inhoud en de bedoeling van het nieuwe stelsel van de Omgevingswet in relatie tot het beheer van de grondwaterkwaliteit. De focus ligt op de omgang met historische (grondwater)verontreinigingen
· Informatie overgangsrecht op iplo.nl vernieuwd (IPLO)
De informatie over overgangsrecht op deze website is vernieuwd en opnieuw ingedeeld. De nieuwe informatie is bereikbaar via pagina’s over oude (bestaande) wet- en regelgeving, maar ook via de pagina over activiteiten onder de Omgevingswet.
· Eerste resultaten proef TAM-IMRO beschikbaar (VNG)
· Recente jurisprudentie omgevingsrecht (Omgevingsweb)
· Evenementenagenda – september 2022 – Aan de slag met de Omgevingswet
8. Divers nieuws over Natuurlijk Kapitaal en duurzaam bodemgebruik
· Boeren mogen minder mest uitrijden omdat waterkwaliteit niet verbeterd is (nu.nl)
Er komt per 2026 een einde aan de uitzonderingsregel dat Nederlandse boeren meer mest mogen uitrijden dan boeren elders in Europa. Een voorwaarde voor die uitzonderingspositie was dat de waterkwaliteit zou verbeteren, maar die is juist verslechterd. Boeren krijgen compensatie. Dat staat in een conceptakkoord dat het kabinet met de Europese Commissie heeft gesloten.
· LTO: afbouw derogatie betekent einde voor kringlooplandbouw (Nieuwe Oogst)
· Vewin: extra actie in NPLG nodig om nitraat in drinkwaterbronnen terug te dringen (VEWIN)
· Oproep aan kabinet: pak nu door met natuurherstel (Milieudefensie)
· Kennisnetwerk OBN: riviernatuur onder druk door droogte (Waterforum)
· Wens wet verbredingteelt vrije zones (Unie van Waterschappen)
9. Divers nieuws over Circulaire economie
· 9 partijen geselecteerd voor raamovereenkomst kennisontwikkeling en -implementatie van CE in de GWW (Rijkswaterstaat)
Rijkswaterstaat wil in 2050 circulair zijn en al in 2030 circulair en klimaatneutraal werken. Om dit te bereiken moet er veel kennis ontwikkeld en gedeeld worden. Hiervoor is een raamovereenkomst opgesteld, waar na een aanbesteding 9 (consortia van) adviesbureaus voor zijn geselecteerd.
· Circulair beleid kan klimaatbeleid versterken (AfvalOnline)
· ‘Ministerie neemt wegmengen afval in stookolie serieus’ (AfvalOnline)
· ‘Afvalhiërarchie moet op de schop’ (AfvalOnline)
· Materiaalstromen, milieu-impact en energieverbruik GWW bekend (Plein IenW)
10. Divers nieuws over de energietransitie en klimaatverandering
· European soils hold potential for stronger climate action (EEA)
Soils can both remove carbon from the atmosphere or emit greenhouse gas emissions. According to a European Environment Agency (EEA) briefing, published today, European soils are currently a net source of greenhouse gas emissions and, if not addressed, this could pose a risk to the European Union (EU) climate targets. Mitigation actions can reduce the loss of carbon and have important co-benefits on biodiversity, but some actions can also have trade-offs such as emissions of other greenhouse gases.
· Meer elektriciteit uit kolen en hernieuwbare bronnen minder uit gas (CBS)
· Gasopslagen in Nederland ruim 80% gevuld, EU-doel behaald (Rijksoverheid.nl)
· inNOVAtion Roads Podcast: Hernieuwbare energie bij Rijkswaterstaat (Plein IenW)
11. Divers nieuws over klimaatadaptatie en Bodemdaling
· Kijktip | Nieuwe aflevering Klimaat raakt ons allemaal: Bodem en water in balans
Om Nederland toekomstbestendig te maken, is een sterkere balans nodig tussen bodem en water. Niet alleen water zo snel mogelijk verplaatsen, maar ook water vasthouden voor tijden van droogte. Maar hoe pak je zoiets aan? Marjolijn Haasnoot (Deltares) en Maarten Veldhuis (Waterschap Vallei en Veluwe) delen kennis en expertise over de balans tussen bodem en water op regionaal en nationaal niveau, onder andere door het beter vasthouden van water.
· Het hoofd boven water houden bij zware regenval (IPLO)
Behalve met steeds langere droogteperiodes krijgt ons land ook meer en meer te maken met wateroverlast. Een groeiend probleem. Hoe zit dat en hoe gaan gemeenten daarmee om? Experts van de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Loon op Zand en Enschede delen hun ervaringen, in deel 2 over klimaatadaptatie.
· “De historische watersystemen zijn heel ingenieus” (Kennisportaal Klimaatadaptatie)
Het Lankheet is een middeleeuws landgoed in Twente, vlak bij Haaksbergen. Het staat vooral bekend om zijn vloeiweiden: weiden die sinds de veertiende eeuw via geulen, kanaaltjes, opvangbekkens en verdeelpunten nat worden gehouden. In de middeleeuwen werden deze vochtige weiden gebruikt om hooi van te oogsten, ze heten daarom ook wel hooilanden. De afgelopen jaren zijn deze weiden en de veertiende-eeuwse watersystemen hersteld. Eric Brinckmann, mededirecteur van Het Lankheet en betrokken bij verschillende onderzoeksinstellingen, is verantwoordelijk voor de waterprojecten in het gebied. Hij vertelt over de maatregelen die vanuit het Deltaprogramma Zoetwater zijn gefinancierd.
· Onderzoek: welke bomen helpen ons het best? (binnenlandsbestuur.nl)
Klimaatverandering stelt onze bomen op de proef. Tegelijkertijd hebben we juist die bomen steeds harder nodig in een veranderend klimaat. Wageningen University Research bekijkt welke stadsbomen we het beste kunnen planten.
· Eerste noodmaatregelen tegen droogte geschrapt (binnenlandsbestuur.nl)
· Klimaatverandering en de gevolgen voor watervoorziening in Europa (Deltares)
· In een tiny forest is het flink koeler (binnenlandsbestuur.nl)
· Hevige buien lossen droogte niet op, waterschappen bereiden zich voor (Unie van Waterschappen)
· Een zomer vol extremen (Volkskrant)
12. Waterschappen: denk bij plannen voor ruimtelijke ordening ook aan water
Op 14 september staat in de Tweede Kamer een Commissiedebat Ruimtelijke Ordening gepland. De waterschappen willen dat water een centrale rol speelt in de plannen op het gebied van ruimtelijke ordening. Er moet in Nederland veel gebeuren op het gebied van klimaat, water, stikstof, woningbouw, natuur en biodiversiteit. Al deze opgaven vragen ruimte en de druk op de ruimte is daarom hoog. Het rijk voert de regie op de ruimte via aparte nationale programma’s, zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied, woningbouw en de Regionale Energiestrategie. Deze programma’s worden verbonden door het programma NOVEX. Lees verder op de website van de Unie van Waterschappen.
13. Nieuwe risicogrenzen voor PFAS in oppervlaktewater
Het RIVM heeft nieuwe risicogrenzen voor PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen )in oppervlaktewater afgeleid. Uitgangspunt van deze grenzen is dat mensen hun leven lang vis uit oppervlaktewater kunnen eten, zonder teveel PFAS binnen te krijgen. Uit de nieuwe grenzen blijkt dat er veel minder PFAS in oppervlaktewater mogen zitten dan volgens de bestaande normen. Dat komt doordat volgens EFSA PFAS al bij lagere inname schadelijk blijken voor de gezondheid. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat kan mede op basis van dit onderzoek, besluiten om de normen voor PFAS in oppervlaktewater aan te passen. Lees verder op de website van RIVM.
14. Nieuwe competentieprofielen voor VTH
Processen gaan pas werken als mensen er vorm aan geven. Daarom zijn enkele jaren geleden competentieprofielen opgesteld voor de nieuwe of meest veranderende rollen onder de Omgevingswet. De VNG heeft nu de profielen voor VTH vernieuwd. Ze zijn toegevoegd aan de kwaliteitscriteria Uitvoering en Handhaving. Lees verder op de website van de VNG.
15. Waterschappen hebben vragen over versterking VTH-stelsel
Op 13 september staat in de Tweede Kamer een Commissiedebat vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) gepland. De waterschappen zijn benieuwd naar de planning van het Programma versterking VTH-stelsel. Begin 2021 stelde de Commissie Van Aartsen vast dat het de omgevingsdiensten ontbreekt aan kennis en doorzettingsmacht. Om het VTH-stelsel te versterken heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat een programma opgezet. Het is nu bijna anderhalf jaar na de uitkomsten van de Commissie Van Aartsen. De waterschappen zijn benieuwd naar de concrete afspraken en het tijdpad van dit programma. Lees verder op de website van de Unie van Waterschappen.
16. Datasets uitwisseling veldwerkgegevens bij bodemonderzoek beschikbaar
Naast afspraken over hoe (via welke standaard) gegevens worden uitgewisseld standaard, is het vaak ook noodzakelijk eenduidige afspraken te maken over wat (welke dataset) moet worden uitgewisseld. Ter ondersteuning van een eenduidige gegevensuitwisseling is in samenspraak met de betrokken ketenpartners een aantal vaste datasets gedefinieerd. Zo kenden we al datasets gekoppeld aan de protocollen 2001 (landbodemonderzoek en plaatsen van peilbuizen) en 2002 (nemen van grondwatermonsters). Nu zijn ook voor het milieuhygiënisch waterbodemonderzoek (protocol 2003) en de monsterneming van asbest in bodem (protocol 2018) uniforme datasets beschikbaar. Deze datasets kunnen allen worden uitgewisseld met behulp van de standaard SIKB0101. Lees verder op de website van SIKB.
17. FAQ: Bodembeschermingsrecht
Bij de verkoop van vastgoed en grond speelt de status van de bodem vaak een grote rol. Kopers willen graag weten of er sprake is van bodemverontreiniging en zo ja, wie verantwoordelijk is voor het saneren ervan. In dit blogbericht wordt in FAQ-vorm besproken wat er juridisch gezien geldt voor de bescherming van de bodem. Lees verder op omgevingsweb.nl
18. RIWA: doel 30% minder lozingen in de Rijn nog buiten beeld
RIWA-Rijn pleit voor extra inspanningen om het 30%-reductiedoel voor emissies naar de Rijn in 2040 te halen, nu duidelijk is dat voor 41% van de stoffen het halen van die doelstelling buiten beeld blijft. Ook in 2021 werden weer tientallen stoffen in de Rijn aangetroffen in hogere concentraties dan de streefwaarden uit het European River Memorandum (ERM). Het betreft industriële chemicaliën, restanten van geneesmiddelen, bestrijdingsmiddelen en hun afbraakproducten. Dit meldt RIWA-Rijn in het jaarrapport over 2021 waarin de waterkwaliteit in het Nederlandse deel van het Rijnstroomgebied in kaart is gebracht. RIWA is het samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven die oppervlaktewater, zoals rivierwater, gebruiken voor de bereiding van drinkwater. Lees verder op de website van RIWA-Rijn. Zie ook het artikel Rijn- en Maaswater nog veel te vervuild op de website van Binnenlands bestuur.
19. Nieuws uit de regio
Vanuit of over de regio nog de volgende berichten:
Provincie Overijssel
· NAM krijgt vergunning om tot uiterlijk eind december afvalwater te injecteren in Twentse bodem (RTV Oost)
Een nieuwe vergunning maakt voor de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) de weg bijna vrij om de injectie van afvalwater in Twente opnieuw op te starten. Staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw geeft in de vergunning toestemming voor het gebruik van een filtersysteem. Met dat filter denkt de NAM de continue overschrijding van de vergunningsnormen voor schadelijke stoffen onder controle te kunnen krijgen. De vergunning is geldig tot 31 december dit jaar.
· Tweetal moet saneringsrekening betalen na runnen drugslab: ‘Niet eerlijk’ (RTV Oost)
Twee inwoners van Tilburg draaien op voor de kosten van bodemonderzoek en bodemsanering bij een pand in Schuinesloot. Dat heeft de Raad van State vandaag beslist. Het pand werd gebruikt voor de productie van amfetamine. Daarbij kwam afval in de bodem terecht. De twee vinden het onterecht dat alleen zij de rekening van vermoedelijk tienduizenden euro’s moeten betalen. De verhuurder van het pand is volgens hen ook aansprakelijk voor de bodemvervuiling.
· Definitief einde aan afvalwaterinjecties NAM in Twente (Tubantia)
Provincie Gelderland
· Klei-in-zand-methode in beeld (Provincie Gelderland)
Afgelopen zomers kenden lange perioden van droogte. Boeren op zandgronden hebben daar veel last van. In samenwerking met boeren en grondeigenaren passen we het ‘klei-in-zand’-principe toe op 5 demovelden. Ons doel: 700 hectare verbeterde landbouwgrond in 2027.
· Voortgang saneren vervuiling golfbaan Spijk; onder meer onderzoek naar Chroom-6 (destadgorinchem.nl)
In augustus 2020 startte het saneren van de vervuilde grond bij de aan te leggen golfbaan bij Spijk. Dit was nodig door het verkeerd toepassen van staalslakken op dat terrein. Voor het saneren is een handhavingsovereenkomst met een plan van aanpak. Om de voortgang erin te houden, is een goede samenwerking met de eigenaar The Dutch en aannemer Sent One belangrijk, zo stelt de gemeente West Betuwe.
· Vallei en Veluwe in gesprek met provincies over verdringingsreeks grondwater (H2Owaternetwerk)
Waterschap Vallei en Veluwe gaat deze winter in gesprek met de provincies Utrecht en Gelderland om te komen tot een verdringingsreeks voor het gebruik van grondwater. “De aanbevelingen om te komen tot zo’n reeks liggen er al jaren. Nu is het tijd om door te pakken.”
· Zorgen om ons drinkwater: ‘Het is niet vanzelfsprekend meer’ (Omroep Gelderland)