Pilot visitaties omgevingsdiensten van start: ‘om van elkaar te leren’

“Visiteren: wat gaat niet en juist wél goed?” Die vraag stelt dagvoorzitter Winnie Sorgdrager, tijdens de conferentie pilotfase visitatie op 23 september in Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst bespreken alle betrokken partijen – IPO, VNG, ministerie van IenW, ILT, ministerie van JenV, NIPV en omgevingsdiensten – de meerwaarde van visitaties. Ook discussiëren ze over het verder vormgeven van het visitatieprogramma.

“Vandaag bekijken we samen wat het VTH-stelsel kan verbeteren. We volgen hierbij de positieve insteek”, aldus dagvoorzitter, minister van staat en commissielid-Van Aartsen, Winnie Sorgdrager. Bij de introductie frist ze eerst ons geheugen op. In 2021 publiceerde de commissie-Van Aartsen het rapport ‘Om de leefomgeving’. Dit rapport adviseert over maatregelen die het VTH-stelsel op milieugebied slagvaardiger en effectiever maken. De commissie stelt tien maatregelen voor die het VTH-stelsel kunnen verbeteren, waaronder ‘een systeem van visitatie waarbij de omgevingsdiensten elkaar kritisch bevragen op hun functioneren’. Dé aanleiding voor deze conferentie in de Utrechtse Beatrixhal.

Visitatie

Voor de helderheid, wat wordt eigenlijk bedoeld met visitatie? Visitatie is een onderzoek naar de organisatie en uitvoering van werkzaamheden ‘in de praktijk’. Het volledige proces wordt onder de loep gelegd, van begin tot eind.

En inderdaad, daar hoort ook ‘bij elkaar op visite gaan’ bij: omgevingsdiensten bezoeken een collega omgevingsdienst om te zien hoe het gaat met de VTH-taakuitvoering. Een visitatie bestaat uit een voorbereidingsgesprek, een zelfevaluatie door de omgevingsdienst en een tweedaags bezoek dat bestaat uit gesprekken met bestuurders en medewerkers uit de organisatie.

Vertrouwelijk

Deze gesprekken vinden in vertrouwelijke sfeer plaats en zijn erop gericht om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de omgevingsdiensten. En om zelf verantwoordelijkheid te nemen om de kwaliteit te verbeteren. Afsluitend geven de visitatoren feedback en doen zij verbetersuggesties. Sorgdrager benadrukt: “Visitatie is bedoeld om van elkaar te leren, niet om elkaar te controleren.”

Pilot

In oktober 2022 start de pilotfase van het visitatieprogramma. Vier omgevingsdiensten worden aan de hand van een duidelijk kader bezocht en bevraagd over vooraf vastgestelde thema’s en punten. In november 2022 wordt ook de eerste Gelderse Omgevingsdienst in de pilot gevisiteerd: Omgevingsdienst de Vallei. “Belangrijk is om het direct goed te doen”, stelt Sorgdrager. “Je moet open, eerlijk en scherp zijn naar elkaar en over je eigen organisatie. Zo leren we van onszelf en van elkaar.”

Naast verbeterpunten worden ook best practices genoemd. “Deze casussen zijn een stimulans om te zien wat al goed gaat”, vindt Sorgdrager. Verder worden de rol van het bestuurlijk samenspel, visitatieproces en de rapportage-na-visitatie besproken. “Goed te zien dat deze methode met enthousiasme wordt ontvangen en ingezet. Ik ben er zeker van dat dit gaat werken.”

Evaluatie

Na afloop van de pilotfase evalueren de ketenpartners met elkaar. Dan wordt de methodiek die tijdens de pilot is gevolgd geëvalueerd en waar nodig bijgeschaafd. Vervolgens wordt de methodiek vastgesteld voor gebruik in de volgende fase. De intentie is om dan alle omgevingsdiensten in twee jaar tijd te visiteren. “Zo ben je als omgevingsdienst in staat om blijvend te monitoren wat er is verbeterd in de organisatie”, onderstreept Sorgdrager tot besluit.