Week-nieuwsbrief RWS Bodem en Ondergrond (31 2025)
1. Tijdelijke stop op gebruik staalslakken
Er komt een pauze van een jaar voor bepaalde toepassingen van staalslakken op land waar een risico bestaat voor de gezondheid. Dat liet staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar Vervoer en Milieu) op 21 juli weten aan de Tweede Kamer.
De tijdelijke regeling geldt bijvoorbeeld voor toepassingen van staalslakken op locaties waar direct contact mogelijk is of voor grootschalig gebruik. Voor andere toepassingen op land komt er een vergunningplicht om veilig gebruik te garanderen. In de tussenliggende periode wordt er meer onderzoek gedaan naar hoe staalslakken veilig kunnen worden gebruikt en wordt er gekeken naar alternatieve toepassingen. Lees verder
Zie ook: Kamerbrief
Zie ook de vernieuwde webpagina van IPLO en het onderdeel veelgestelde vragen over de tijdelijke regeling: Tijdelijke regeling verbod en vergunningplicht toepassing LD- en ELO-staalslak | Informatiepunt Leefomgeving.
Overige nieuwsberichten:
- Vervuilende staalslakken op risicoplekken voorlopig verboden (NOS)
- Jaar lang beperkt gebruik van staalslakken vanwege gezondheidsrisico’s | Klimaat | NU.nl
- Wat zijn staalslakken en waarom liggen ze nu onder een vergrootglas? | Home | destentor.nl
- Voorlopig verbod gebruik staalslakken op risicovolle plekken | de Volkskrant
2. Meer inzet en maatregelen om stoffen uit water te halen
Vervuilingsbronnen sneller opsporen, toelatingsregels voor gewasbeschermingsmiddelen actualiseren, bedrijven sneller informeren wanneer hun activiteiten leiden tot normoverschrijdingen, lozingsvergunningen sneller KRW-proof maken… Vandaag laat minister Robert Tieman (Infrastructuur en Waterstaat) weten welke aanvullende maatregelen worden genomen om sneller te voldoen aan de Europese waterkwaliteitsdoelen (de Kaderrichtlijn Water, KRW). Lees verder
3. Kabinet ziet niets in nationaal PFAS-verbod
Het demissionaire kabinet ziet niets in een nationaal verbod op het gebruik of het lozen van PFAS. Geen van beide opties zorgt snel voor een afname van deze chemische stoffen in het milieu. Dat schrijven minister Robert Tieman en staatssecretaris Thierry Aartsen (Infrastructuur en Waterstaat) aan de Tweede Kamer. Lees verder
Zie ook: PFAS in drinkwater: Vewin steunt Europese normering, maar blijft hameren op bronaanpak
Zie ook: Kamerbrief en de Beslisnota bij Verzamelbrief PFAS
4. Landsadvocaat: Nederland loopt juridische risico’s door normoverschrijdingen bestrijdingsmiddelen en nutriënten
Nederland zal in 2027 aan de meeste doelen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) kunnen voldoen. Enerzijds omdat ze bereikt zijn, anderzijds omdat een legitieme uitzondering kansrijk is. Maar voor normoverschrijdingen door nutriënten en bestrijdingsmiddelen lijkt die uitzonderingsoptie niet zo zeker.
Dat blijkt uit een juridische analyse van de landsadvocaat. Hij heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de risicoanalyse gemaakt, na de toezegging van minister Barry Madlener aan de Tweede Kamer in maart van dit jaar om de juridische risico’s in kaart te brengen als Nederland de doelen van de KRW niet haalt. Het is een soort ‘juridische botsproef’ om de zorgen over de consequenties ‘iets te concretiseren’, zei Madlener, die 3 juni met de andere PVV-bewindslieden opstapte. Lees verder
5. Zetstenen en stortstenen op Marken: frontlinie tegen golven en erosie
De eerste 2 versterkte stukken van de dijk op Marken zijn bijna klaar. Eind juli 2025 gaan deze proefvakken open voor bewoners en bezoekers. Dan is goed te zien hoe de nieuwe dijk eruit komt te zien: steen aan de buitenkant, en klei met later nog gras aan de binnenkant.
De stenen tegen de dijk vormen de eerste bescherming tegen golven. Dit voorkomt erosie. Deze stenen zijn belangrijk voor een sterke dijk die jarenlang mee moet gaan. Waar komen die stenen vandaan en waarom gebruiken we juist deze? Lees verder
6. Europese Bouwproductenverordening komt met belangrijke wijzigingen
Het heeft lang geduurd, maar sinds een paar maanden is de nieuwe Europese Bouwproductenverordening van kracht. De CPR (Construction Products Regulation) geeft onder meer de verplichting voor CE markering van bouwproducten. Hier gaat in de nieuwe regeling het een en ander aan veranderen. Dit artikel geeft de hoofdlijnen weer.
De CPR is verplichtend voor de lidstaten. Zij mogen hier geen regels aan toevoegen of er eigen interpretatie aan geven. Er is sprake van een overgangstermijn. Voor deze versie van de CPR is dat vrij complex. De inwerkingtreding is per 8 januari 2026, maar per 7 januari 2025 treden regels in werking die vooral de bevoegdheden van de commissie verruimen om een meer sturende rol te krijgen bij het opstellen van de Europese normen. Veel van oude CPR blijft voorlopig van toepassing, zoals definities, de verplichtingen rond prestatieverklaring en CE markering, de prestatieklassen en het systeem van externe controle. Deze regels zijn van kracht als de aangepaste productnormen zijn vastgesteld. Ook voor de aangemelde instanties zoals certificatie-instellingen (Notified Bodies) blijft veel hetzelfde, al zullen zij zich op enig moment wel opnieuw moeten laten beoordelen. Lees verder
7. Nieuwsbrieven en bijeenkomsten
Bijeenkomsten
- Event ‘Gevels in het zonnetje’ – Kennisportaal Klimaatadaptatie – 18 september 2025
Steden krijgen steeds vaker te maken met hitte, hevige buien en een tekort aan vergroening in de buitenruimte. Tegelijkertijd ervaren we ook binnen steeds vaker problemen met comfort en gezondheid. Hoewel daken steeds vaker klimaatadaptief zijn, is dat met gevels vaak nog niet het geval. En dat terwijl gevels een enorm oppervlak bieden om onze gebouwen en buitenruimte klimaatbestendiger te maken. - Event Klimaatveiligheid: in verbinding met de partners – Kennisportaal Klimaatadaptatie – 25 september 2025
Dit event over klimaatveiligheid brengt experts, beleidsmakers en hulpdiensten bij de veiligheidsregio’s, overige overheden en crisispartners samen om de impact van de effecten van klimaatverandering stevig te analyseren. De impact van extreem weer, hitte, droogte, overstroming, zware neerslag of zeer zware stormen en de rol van crisisbeheersing staan hierin centraal. Door middel van workshops, presentaties, discussies en praktijkvoorbeelden kun je op deze dag nieuwe oplossingen en samenwerkingsmogelijkheden verkennen. - Nationaal Deltacongres 2025 | Informatiepunt Leefomgeving
Tijdens het Nationaal Deltacongres staan we stil bij de actuele waterthema’s en de stappen die we met de samenwerkende partijen binnen het Deltaprogramma zetten voor waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid en een klimaatbestendige inrichting van onze leefomgeving.
8. Nieuws over de Omgevingswet
- Plannen voor ontwikkeling DSO in 3e kwartaal 2025 beschikbaar | Informatiepunt Leefomgeving
Aan het begin van ieder kwartaal bepalen de ontwikkelteams, koepelorganisaties en opdrachtgever de werkzaamheden met elkaar. De plannen voor de ontwikkeling van de landelijke voorziening van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) voor het 3e kwartaal van 2025 zijn nu beschikbaar.
9. Nieuws over Biodiversiteit en duurzaam bodemgebruik
- Hoeckelingsdam weer een natuurparadijs
20 jaar geleden is in het IJmeer de Hoeckelingsdam aangelegd als compensatiemaatregel voor de bouw van IJburg. Deze luwtedam omsluit, samen met Polder IJdoorn en de Uitdammerdijk, de Kinselbaai. Door verzakking, stroming en golfslag zonk een deel van de dam weg onder water. Voor het behoud van de Hoeckelingsdam was herstel noodzakelijk. In de 2e helft van 2024 is dit herstelwerk van start gegaan. - ‘Natuur in bebouwde omgeving verdient meer aandacht’
‘Ook de dieren en planten die in steden en dorpen leven, hebben basisbehoeften’, zegt Floor Edixhoven van de Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Deze basisvoorwaarden worden nu uitgelegd in het nieuwe rapport Basiskwaliteit Natuur in de bebouwde omgeving. Link naar het rapport. - Waterschap en provincie Limburg oneens over nieuwbouw in overstromingsgevoelige gebieden
Waterschap Limburg vindt dat de provincie Limburg op tal van punten een onverantwoorde strategie voor waterbeleid heeft opgetekend in haar ontwerp-Omgevingsvisie voor de komende 25 jaar. Het waterschap heeft daarom een zienswijze ingediend en moet nu afwachten of de provincie haar advies ter harte neemt. “Het oordeel van het waterschap zou bindend moeten zijn”, aldus dijkgraaf Saskia Borgers.
10. Nieuws over Circulaire economie
- Zwarte Cross: regen, afvalwater, urine of gooibier, alles moet circulair verwerkt gaan worden
Regen, afvalwater, urine of gooibier. Op de Zwarte Cross, het jaarlijkse motorcross- en muziekfestival in het Gelderse Lichtenvoorde, moet het allemaal circulair verwerkt gaan worden. Vorig jaar werden de eerste tests gedaan om water te besparen, te hergebruiken en lokaal te zuiveren. Dit jaar krijgt de pilot van het project WijWater een vervolg. - Nieuwe handreiking beschikbaar: Circulaire economie op bedrijventerreinen – PONT Klimaat
Hoe integreer je circulaire economie concreet in bestaande en nieuwe bedrijventerreinen? De handreiking ‘Ruimte voor circulaire economie op bedrijventerreinen in en om de stad’ biedt inspiratie door middel van praktijkvoorbeelden, kennis en ruimtelijke principes. Denk daarbij aan slimme combinaties tussen productie- en verwerkingsruimte, logistieke ruimte en gebruiksruimte voor circulaire bedrijfsgebouwen.
11. Nieuws over de energietransitie
- Kabinet kiest voor route Schiermonnikoog om windpark met de Eemshaven te verbinden | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl
Het kabinet heeft deze week besloten dat de stroom van het toekomstige windpark Doordewind op zee (4 gigawatt vermogen) via de ‘Schiermonnikoog Wantij-route’ aan land wordt gebracht bij de Eemshaven. Voor de langere termijn wordt een meer complexe route via een tunnel onderzocht, die toekomstige windenergie van nog aan te leggen windparken en CO2-transport kan combineren. Deze keuze is een belangrijke stap in de ontwikkeling van de regio en een toekomstbestendige energievoorziening van Nederland. - Warmtenet koopwoningen helpt sociale huur verduurzamen
Woningcorporaties kunnen een belangrijke rol spelen bij de uitbreiding van warmtenetten in Nederland, maar alleen als de overstap betaalbaarder wordt voor hun huurders. Dit meldt ING in een nieuw rapport.
12. Nieuws over klimaatverandering, -adaptatie en Bodemdaling
- VN-hof in historische zaak: Landen zijn verplicht klimaat te beschermen | Klimaat | NU.nl
Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft woensdag in een historische klimaatzaak bepaald dat landen verplicht zijn het klimaat te beschermen. Geïndustrialiseerde landen moeten daarin het voortouw nemen. Als afspraken in klimaatverdragen niet worden nageleefd, moeten volgens het hof bindende consequenties volgen. - Landen zijn verplicht schade klimaat te voorkomen, oordeelt Internationaal Gerechtshof
Landen zijn verplicht om het klimaat te beschermen en schade te voorkomen, anders moeten ze mogelijk schadevergoeding betalen. Dat heeft het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag vandaag bepaald in een belangrijke klimaatzaak. De vijftien rechters waren unaniem.
- ‘Zo’n hoosbui kan de hele Randstad ontwrichten.’ Wat Nederland kan doen tegen wateroverlast – Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland
Wateroverlast door regen in noorden Nederland, Onweersbuien en harde wind hebben in het noorden van Nederland gisteren aan het begin van de avond geleid tot ondergelopen straten en schade.
Vanuit of over de regio nog de volgende berichten:
Provincie Groningen
- Twee belangrijke mijlpalen bereikt bij verbouwing station Groningen – architectenweb.nl
De afgelopen maanden zijn er twee belangrijke mijlpalen bereikt bij de verbouwing van station Groningen. De meest in het oog springende ingreep is de voltooiing van een nieuwe, ondergrondse reizigerspassage naar de perrons. Daarnaast zijn bestaande sporen vervangen door nieuwe, onder meer om het spoor voor regionale treinen anders dan voorheen door te laten lopen.
Provincie Fryslan
- Tijdelijk verbod staalslakken raakt Friesland amper – Leeuwarder Courant
Verbod staalslakken raakt Friesland niet. Gemeenten en bedrijven gebruiken vervuilend afvalproduct al jaren niet. - 10 miljoen euro subsidie voor uitvoering gebiedsplannen Friesland | Veld-post.nl – Landbouwnieuws voor Noord-Nederland
Friese samenwerkingsverbanden kunnen vanaf 31 juli 2025 subsidie aanvragen voor de uitvoering van gebiedsplannen. Deze plannen moeten bijdragen aan duurzame landbouw, natuurherstel, klimaatmaatregelen en het versterken van de leefomgeving. - Meer dan 100 liter dieselolie lekt bij Ritsumazijl: “Elke drup is er één te veel” – Omrop Fryslân
Door een mechanisch probleem bij een boot bij Ritsumazijl is meer dan 100 liter dieselolie in de Friese wateren beland. Dat zegt Wetterskip Fryslân.
Provincie Drenthe
- Water én natuur: De Onlanden moet straks 12,7 miljoen kubieke meter water kunnen bergen – RTV Drenthe
Om voorbereid te zijn op de klimaatverandering moet De Onlanden op de schop. Het doel: zorgen dat ze onder andere in de stad Groningen droge voeten houden. Een miljoenenproject waar waterbeheer en natuur goed afgewogen moeten worden. - Gasopslag Norg voor minder dan de helft gevuld, Nederlandse gasvoorraad op peil – RTV Zulthe
De Nederlandse gasvoorraden zijn volgens de Gasunie weer op peil. In Norg, een van de belangrijkste gasopslagen van ons land, ligt het vulpercentage nog onder de 50 procent. Deze opslag was eerder ook weleens volledig gevuld. Toch klinkt er een oproep vanuit de Gasunie om verder aan te vullen. Een strategische buffer is volgens het overheidsbedrijf noodzakelijk om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers. En hoewel het er nu goed uitziet, is de gasopslag in Norg voor 49,2 procent gevuld.
Provincie Overijssel
- Provincie Overijssel wil haar Nationale Parken ondersteunen met 1 miljoen euro – Vroege Vogels – BNNVARA
De provincie Overijssel wil de twee Nationale Parken op haar grondgebied financieel ondersteunen met ruim 1 miljoen euro. Het is de bedoeling dat Weerribben-Wieden en de Sallandse Heuvelrug van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 171.500 euro krijgen van de provincie, hetzelfde bedrag als ze ook van het Rijk ontvangen. De Provinciale Staten nemen in september een besluit over dit voorstel van het college. - Toekomst Kanaal Almelo-de Haandrik: veilig en levendig – Provincie Overijssel
Het Kanaal Almelo–De Haandrik is belangrijk voor Overijssel. Voor inwoners, ondernemers én voor het waterbeheer. In de toekomst blijft het kanaal geschikt voor wateraanvoer, recreatievaart en beroepsvaart tot 700 ton. Het kanaal wordt in de basis ingericht als ‘enkelstrooks’. Schepen kunnen elkaar straks op vaste plekken passeren. Zo blijft het kanaal veilig voor inwoners en kunnen schippers, ondernemers en recreanten het kanaal blijven gebruiken. - Provinciale Staten unaniem: spoorlijn Almelo-Mariënberg van diesel naar elektrisch – Provincie Overijssel
Provincie Flevoland
- Omroep Flevoland – Nieuws – Polder die er nooit kwam werd essentiële waterberging, en mogelijk straks nog meer
De geplande polder is er nooit gekomen, maar het Markerwaardgebied en bijbehorende Houtribdijk hebben wel onvoorziene nieuwe functies gekregen. Zo beschermt de dijk, die eigenlijk een dam is, de kust van onder meer Noord-Holland tegen opstuwend water en is het Markermeer een onmisbare zoetwaterberging geworden. - Omroep Flevoland – Nieuws – Grootste batterijpark van Nederland verrijst bij Dronten
In het buitengebied van Dronten wordt gebouwd aan het grootste batterijpark van Nederland. De Dronter Energie Opslag (DEO), gelegen naast het transformatorstation van Windplan Groen, moet vanaf oktober stroom gaan opslaan. Het gaat in eerste instantie om een opslag van 31 megawatt met een opslagcapaciteit van 126 megawattuur. - Omroep Flevoland – Nieuws – Kees haalt waterplanten uit het Eemmeer, boten moeten zo beter kunnen doorvaren
Provincie Gelderland
- West Betuwe onderzoekt welke gevolgen tijdelijk verbod op gebruik staalslakken heeft voor die in Spijk | West Betuwe | AD.nl
De gemeente West Betuwe weet nog niet wat de tijdelijke stop op het gebruik van staalslakken betekent voor de 670.000 ton van dit bouwmateriaal dat al sinds 2019 bij het dorp Spijk ligt. „Zo gauw de regeling is gepubliceerd, gaan we deze bestuderen. Evenals de eventuele consequenties voor onze gemeente’’, zegt een gemeentewoordvoerder. - Gemeente Putten vraagt provincie om wolf aan te pakken – Nieuwe Oogst
De gemeente Putten vraagt provincie Gelderland om beheersmaatregelen te treffen tegen de wolf en wil zelf waarschuwingsborden beschikbaar stellen aan landgoedeigenaren. Het college van de gemeente maakt zich ‘grote zorgen’ over de wolf in het gebied.
Provincie Utrecht
- Provincie Utrecht mag bijtende wolf afschieten van rechter
De provincie Utrecht mag van de rechter de wolf afschieten die meerdere keren mensen heeft benaderd op de Utrechtse Heuvelrug. De Faunabescherming en Animal Rights hadden de rechtbank gevraagd om de vergunning hiervoor te schorsen, maar de rechter ziet daar geen redenen voor. Dat betekent dat de provincie deze wolf kan laten doden. - Weerbarstige kleine wijkjes
Het principe van ‘straatje erbij’ zou een laagdrempelige oplossing zijn voor de woningnood. De maximaal vijftig nieuwe huizen per dorp versterken ook nog eens de leefbaarheid op het platteland. Maar maakt deze aanpak die ambities waar? Binnenlands Bestuur peilde de stemming in Lopik en De Ronde Venen.
Provincie Noord-Holland
- Uitbreiden hoogspanningsnet verontrust natuurorganisaties – NH Nieuws
Natuurorganisaties en vogelwerkgroepen maken zich zorgen over de aanleg van een nieuwe bovengrondse hoogspanningslijn in het noorden van Noord-Holland. Ze vrezen grote schade voor de natuur, vogels en het landschap. Tennet wil het aantal ‘draadslachtoffers’ juist verminderen en neemt maatregelen. - Stop op staalslakken, zorgen over gezondheid dwingen tot ingrijpen – NH Nieuws
Er mogen voorlopig geen staalslakken gebruikt worden op plekken waar het gezondheidsrisico’s oplevert. Dat laat demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen (Milieu, VVD) vandaag weten via een Kamerbrief. In Noord-Holland waren er al langer zorgen over de gezondheidsrisico’s bij het gebruik van het product.
Provincie Zuid-Holland
- Strenger optreden Hoogheemraadschap Delfland oogst effect
Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft in de eerste vier maanden van dit jaar al bijna evenveel sancties opgelegd als in heel 2024. Controleurs van het Zuid-Hollandse waterschap maakten tot en met april 21 keer een proces-verbaal op, tegen 24 keer in het afgelopen jaar. Het ging onder meer om illegale lozingen van bestrijdingsmiddelen in de glastuinbouw. - PFAS-onderzoek gestart bij Chemours en Westerschelde
Het RIVM onderzoekt welke effecten PFAS hebben op de gezondheid van mensen die wonen rond de Chemours-fabriek in Dordrecht en de Westerschelde in Zeeland. Het demissionaire kabinet heeft het rijksinstituut hiervoor opdracht gegeven. Dit gezondheidsonderzoek is naar verwachting eind 2027 klaar.
Provincie Zeeland
- ‘Ik zal wel een stomme boer zijn’: vissersvrees voor al het Zeeuwse waterleven
Zeeuwse vissers hebben grote bezwaren tegen het gebruik van staalslakken in de Wester- en Oosterschelde. Ondanks het tijdelijke verbod op staalslakken op land mogen ze nog wel in water worden gebruikt, tot onbegrip en woede bij de vissers. - Opnieuw mogelijk tonnen aan staalslakken in Westerschelde, milieuorganisatie maakt zich zorgen – Omroep Zeeland
Rijkswaterstaat (RWS) gaat mogelijk opnieuw grote partijen staalslakken in de Westerschelde storten. Vanaf 2027 voert de beheerder van de Deltawateren op zeven plekken in Zeeland werkzaamheden uit, waarbij het gebruik van het materiaal niet kan worden uitgesloten. Er heerst veel onrust rond staalslakken. Demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen besloot gisteren een gedeeltelijke stop te zetten op het gebruik van het restproduct.
Provincie Noord-Brabant
- Rijkswaterstaat vervangt stormvloeddeuren Biesboschsluis
De 75 jaar oude houten stormvloeddeuren van de Biesboschsluis zijn verouderd en moeten volledig vervangen worden. Dit werk wordt gerealiseerd in samenwerking met de combinatie STERK. - Arriva mag 12,5 jaar langer het busvervoer in Oost-Brabant verzorgen – Brabant
Vervoerder Arriva blijft ook na 2026 verantwoordelijk voor de ov-concessie in Oost-Brabant. Dit blijkt uit de gunningsuitslag van de aanbesteding die de provincie heeft georganiseerd. Ook EBS had zich ingeschreven voor de concessie. Beide inschrijvers kwamen voor gunning in aanmerking, maar de bieding van Arriva is in de aanbestedingsprocedure als beste beoordeeld door een team experts van de provincie. - Nieuw Brabants zwijnenbeleid moet realistischer en werkbaarder worden | Pigbusiness.nl – Nieuws voor varkenshouders
Het huidige Brabantse beleid dat streeft naar nul wilde zwijnen werkt in de praktijk niet goed en is juridisch moeilijk vol te houden. Daarom heeft de provincie Noord-Brabant een nieuw advies ontvangen over het beheer van wilde zwijnen. Dit advies is opgesteld door een commissie waarin onder andere ZLTO is vertegenwoordigd. Een goede voorbereiding op en bestrijding van Afrikaanse varkenspest blijft daarbij van groot belang.
Provincie Limburg
- Waterschap en provincie Limburg oneens over nieuwbouw in overstromingsgevoelige gebieden
Waterschap Limburg vindt dat de provincie Limburg op tal van punten een onverantwoorde strategie voor waterbeleid heeft opgetekend in haar ontwerp-Omgevingsvisie voor de komende 25 jaar. Het waterschap heeft daarom een zienswijze ingediend en moet nu afwachten of de provincie haar advies ter harte neemt. “Het oordeel van het waterschap zou bindend moeten zijn”, aldus dijkgraaf Saskia Borgers. - Limburg verlengt subsidie voor wateroverlast-projecten | Gennep | AD.nl
Limburgers krijgen langer de tijd om subsidie aan te vragen voor projecten tegen wateroverlast. De provincie heeft de deadline voor de Kansenregeling verlengd tot 15 december 2025. - ‘Noord-Limburgs bedrijfsleven loopt achter met duurzaamheidstransitie’ | Omroep Venlo
De transitie naar een duurzame en inclusieve economie loopt in Noord-Limburg stroef. Dat valt te concluderen uit onderzoek van RaboResearch naar het duurzaam verdienvermogen van Nederlandse regio’s.
Caribisch Nederland